Instytut Pamięci Narodowej (IPN) to polska instytucja państwowa powołana w 1998 roku, której zadaniem jest badanie i dokumentowanie najnowszej historii Polski, ze szczególnym naciskiem na zbrodnie nazistowskie i komunistyczne popełnione w latach 1917 -1990. IPN gromadzi i zarządza archiwami organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990, prowadzi śledztwa w sprawie tych zbrodni oraz angażuje się w działalność edukacyjną i naukową, organizując konferencje, wystawy i publikując prace historyczne.
IPN prowadzi intensywne prace poszukiwawcze i ekshumacyjne, mające na celu odnalezienie miejsc pochówku ofiar reżimu komunistycznego, w tym rotmistrza Witolda Pileckiego, bohatera polskiego podziemia niepodległościowego. Pilecki został stracony w 1948 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie, a jego ciało potajemnie pogrzebano. W latach 2012-2017 IPN prowadził prace ekshumacyjny na tzw. “Łączce” Cmentarza Powązkowskiego, gdzie odnaleziono szczątki wielu ofiar komunizmu. Wiceprezes IPN, prof. Krzysztof Szwagrzyk, wyraził przekonanie, że wśród nich znajdują się również szczątki Pileckiego, jednak ich identyfikacje wciąż trwa.
Instytut prowadzi również działalność międzynarodową poprzez Biuro Współpracy Międzynarodowej, które koordynuje kontakty z zagranicznymi instytucjami, organizuje podróże zagraniczne przedstawicieli IPN oraz reaguje na przypadki zniesławienia Polski w mediach zagranicznych. Biuro to redaguje anglojęzyczną stronę internetową IPN, prowadzi zagraniczne media społecznościowe oraz przygotowuje kampanie internetowe skierowane do międzynarodowych odbiorców.
IPN posiada oddziały w różnych miastach Polski, takich jak Warszawa, Kraków czy Poznań, co umożliwia realizację jego zadań na terenie całego kraju. Oddziały te organizują lokalne wydarzenia, konferencje oraz inicjatywy edukacyjne, wspierając główne cele Instytutu.
Dzięki szerokiemu zakresowi działań, IPN odgrywa istotną rolę w kształtowaniu świadomości historycznej społeczeństwa oraz w procesie rozliczania trudnej przeszłości Polski.
W 1989 roku Polska musiała rozliczyć się z PRL w wielu obszarach. W polityce podjęto dekomunizację i lustrację, eliminując wpływy dawnej władzy. W sferze prawnej zmieniono konstytucję i zreformowano sądownictwo. Gospodarka przeszła transformację rynkową, a państwowe przedsiębiorstwa zostały sprywatyzowane. Społecznie ujawniono działania służb bezpieczeństwa, a ofiary represji doczekały się rehabilitacji. W historii odkłamano narrację PRL, ujawniono zbrodnie i otwarto archiwa. Symbolicznie usunięto pomniki i zmieniono nazwy ulic. Proces rozliczeń był stopniowy i nie zawsze w pełni skuteczny.