Płyta główna

• To centralny element komputera, który łączy wszystkie podzespoły i umożliwia ich współpracę.
• Funkcje płyty głównej:
  • Integracja i komunikacja miedzy komponentami (procesora, pamięć RAM, karty rozszerzeń, dyski, peryferia)
  • Dostarczanie zasilania do podzespołów
  • Obsługa interfejsów komunikacyjnych
• Elementy płyty głównej:
  • Gniazdo procesora - miejsce na montaż procesora. Typa gniazda zależy od producenta (Intel - LGA, AMD - AM, TRX)
  • Gniazda pamięci RAM (DIMM slots) - obsługują pamięci DDR (obecnie DDR4/DDR5)
  • Chipset - odpowiada za zarządzanie przepływem danych między komponentami
  • Sloty rozszerzeń (PCIe, PCI) - umożliwiają podłączanie kart graficznych, sieciowych, dźwiękowych itp.
  • Złącza magazynów danych - SATA (dla HDD/SSD) oraz M.2 (dla nowoczesnych SSD NVMe)
  • Zasilanie - 24 pinowe (ATX) oraz 4/8-pinowe (dla procesora)
  • Złącza wejścia/wyjścia (I/O panel) - porty USB, audio, LAN, HDMI/DP itp.

Magistrale danych

• Magistrale to systemy przesyłu danych między komponentami komputera.
• Rodzaje magistrali
  • Magistrala systemowa (FSB, DMI, Infinity Fabric) - łączy procesor z chipsetem
  • Magistrala pamięci (Memory Bus) - przesyła dane między procesorem a pamięcią RAM.
  • Magistrala wejścia/wyjścia (I/O Bus) - obsługuje komunikację między kartami rozszerzeń i peryferiami.
• Popularne standardy magistrali:
  • PCI Express (PCIe) - używana do kart graficznych, dysków NVMe, kart sieciowych. Występują wersje x1, x4, x8, x16
  • SATA - do podłączenia dysków twardych i SSD
  • USB - magistrala obsługi urządzeń peryferyjnych

Chipsety

• Chipset to zestaw układów scalonych na płycie głównej, odpowiadający za komunikację między CPU, pamięcią RAM, dyskami i innymi urządzeniami
• Rodzaje chipsetów
  • Północy (Mostek północy, Northbridge, w nowszych płytach zintegrowany z CPU) - odpowiadał za komunikację z RAM i GPU
  • Południowy (Mostek południowy, Southbridge) - obsługuje urządzenia peryferyjne (USB, SATA, LAN, audio)
• Nowoczesne chipsety:
  • Intel (np. Z790, B760, H610) - różne funkcje dla płyt budżetowych i gamingowych
  • AMD (np. X670, B650, A620) - obsługa nowych technologii, takich jak PCIe 5.0
• Cechy chipsetu
  • Obsługa liczby linii PCIe
  • Możliwość podkręcania procesora (Overclocking)
  • Liczba portów USB i SATA

BIOS/UEFI

BIOS oraz jego następca UEFI to oprogramowanie startowe komputera

• BIOS - starszy system:
  • Oparty na 16-bitowym kodzie
  • Obsługuje dyski do 2TB (MBR)
  • Wolniejsze uruchamianie systemu
  • Obsługa klawiatury tylko przez USB 2.0
• UEFI - nowoczesny system:
  • Obsługuje 64-bitowy kod, szybszy star systemu
  • Możliwość obsługi dysków powyżej 2 TB (GPT)
  • Graficzny interfejs z obsługą myszy
  • Tryb Secure Boot (zabezpieczenie przed malware)
• Tryby uruchamiania sytemu:
  • Legacy (BIOS) - starszy tryb kompatybilności
  • UEFI - nowoczesny tryb obsługi nowych funkcji
  • CSM - umożliwia uruchamianie starszych systemów w UEFI