Płyta główna
- To centralny element komputera, który łączy wszystkie podzespoły i umożliwia ich współpracę.
- Funkcje płyty głównej:
- Integracja i komunikacja miedzy komponentami (procesora, pamięć RAM, karty rozszerzeń, dyski, peryferia)
- Dostarczanie zasilania do podzespołów
- Obsługa interfejsów komunikacyjnych
- Elementy płyty głównej:
- Gniazdo procesora - miejsce na montaż procesora. Typa gniazda zależy od producenta (Intel - LGA, AMD - AM, TRX)
- Gniazda pamięci RAM (DIMM slots) - obsługują pamięci DDR (obecnie DDR4/DDR5)
- Chipset - odpowiada za zarządzanie przepływem danych między komponentami
- Sloty rozszerzeń (PCIe, PCI) - umożliwiają podłączanie kart graficznych, sieciowych, dźwiękowych itp.
- Złącza magazynów danych - SATA (dla HDD/SSD) oraz M.2 (dla nowoczesnych SSD NVMe)
- Zasilanie - 24 pinowe (ATX) oraz 4/8-pinowe (dla procesora)
- Złącza wejścia/wyjścia (I/O panel) - porty USB, audio, LAN, HDMI/DP itp.
Magistrale danych
- Magistrale to systemy przesyłu danych między komponentami komputera.
- Rodzaje magistrali
- Magistrala systemowa (FSB, DMI, Infinity Fabric) - łączy procesor z chipsetem
- Magistrala pamięci (Memory Bus) - przesyła dane między procesorem a pamięcią RAM.
- Magistrala wejścia/wyjścia (I/O Bus) - obsługuje komunikację między kartami rozszerzeń i peryferiami.
- Popularne standardy magistrali:
- PCI Express (PCIe) - używana do kart graficznych, dysków NVMe, kart sieciowych. Występują wersje x1, x4, x8, x16
- SATA - do podłączenia dysków twardych i SSD
- USB - magistrala obsługi urządzeń peryferyjnych
Chipsety
- Chipset to zestaw układów scalonych na płycie głównej, odpowiadający za komunikację między CPU, pamięcią RAM, dyskami i innymi urządzeniami
- Rodzaje chipsetów
- Północy (Mostek północy, Northbridge, w nowszych płytach zintegrowany z CPU) - odpowiadał za komunikację z RAM i GPU
- Południowy (Mostek południowy, Southbridge) - obsługuje urządzenia peryferyjne (USB, SATA, LAN, audio)
- Nowoczesne chipsety:
- Intel (np. Z790, B760, H610) - różne funkcje dla płyt budżetowych i gamingowych
- AMD (np. X670, B650, A620) - obsługa nowych technologii, takich jak PCIe 5.0
- Cechy chipsetu
- Obsługa liczby linii PCIe
- Możliwość podkręcania procesora (Overclocking)
- Liczba portów USB i SATA
BIOS/UEFI
BIOS oraz jego następca UEFI to oprogramowanie startowe komputera
- BIOS - starszy system:
- Oparty na 16-bitowym kodzie
- Obsługuje dyski do 2TB (MBR)
- Wolniejsze uruchamianie systemu
- Obsługa klawiatury tylko przez USB 2.0
- UEFI - nowoczesny system:
- Obsługuje 64-bitowy kod, szybszy star systemu
- Możliwość obsługi dysków powyżej 2 TB (GPT)
- Graficzny interfejs z obsługą myszy
- Tryb Secure Boot (zabezpieczenie przed malware)
- Tryby uruchamiania sytemu:
- Legacy (BIOS) - starszy tryb kompatybilności
- UEFI - nowoczesny tryb obsługi nowych funkcji
- CSM - umożliwia uruchamianie starszych systemów w UEFI